Ο Robert Emery, Ph.D. είναι Καθηγητής Ψυχολογίας και Διευθυντής του Κέντρου Παιδιών, Οικογενειών και του Νόμου στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, όπου έχει περάσει ολόκληρη την ακαδημαϊκή του καριέρα (ξεκινώντας το 1981). Διετέλεσε Διευθυντής Κλινικής Κατάρτισης στο UVA από το 1993-2002. Έλαβε το B.A. από το Πανεπιστήμιο Brown το 1974 και το διδακτορικό του από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Stony Brook το 1982.
Γράφει ο εν λόγω καθηγητής: Εάν είναι δυνατόν, θέλω τα παιδιά να περνούν πολύ χρόνο και να έχουν καλές σχέσεις, με τους δύο γονείς τους μετά από χωρισμό ή διαζύγιο. Υπάρχουν όμως πολλά προβλήματα και πιθανές παγίδες στην συνεπιμέλεια. Αναφέρομαι στα πιο σημαντικά όπως:
• Για τα παιδιά, η συνεπιμέλεια είναι η καλύτερη αλλά και η χειρότερη ρύθμιση.
• Η συνεπιμέλεια είναι ένας άσχημος «συμβιβασμός» μεταξύ συγκρουόμενων γονέων.
• Η συνεπιμέλεια χρησιμοποιείται, λανθασμένα, για τη μείωση των διατροφών παιδιών.
• Η συνεπιμέλεια δεν είναι απαραίτητα 50/50.
• Η συνεπιμέλεια απαιτεί πολύ υλικοτεχνικό συντονισμό.
• Η συνεπιμέλεια είναι λιγότερο σταθερή, με την πάροδο του χρόνου, από τη μοναδική φυσική επιμέλεια.
• Η συνεπιμέλεια μπορεί να λειτουργήσει προφανώς μόνο για μια μειονότητα οικογενειών.
Πριν αναφερθώ σε αυτά τα σημεία, επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω τους όρους. Διαφορετικοί άνθρωποι και διαφορετικοί νόμοι σε διαφορετικές χώρες χρησιμοποιούν διαφορετικές λέξεις: “επιμέλεια”, “σχέδιο γονικής μέριμνας”, “γονικά δικαιώματα και ευθύνες.” Οι γονείς που ζουν χωριστά, πρέπει να αποφασίσουν πώς να διαιρέσουν τον χρόνο των παιδιών μεταξύ δύο νοικοκυριών (φυσική επιμέλεια), και πρέπει επίσης να αποφασίσουν πώς θα λάβουν μεγάλες και μικρές αποφάσεις ανατροφής παιδιών (νομική επιμέλεια). Έτσι, μπορείτε να ονομάσετε αυτά τα ζητήματα “χρόνο” και “αποφάσεις” και να αφαιρέσετε εντελώς τον αμφιλεγόμενο όρο “επιμέλεια” εντελώς. Μερικές φορές κάνω ακριβώς αυτό, αλλά χρησιμοποιώ την “επιμέλεια” εδώ ως ένα βολικό όρο.
Μια άλλη διευκρίνιση: Νομίζω ότι το να μοιράζεσαι τις μεγάλες αποφάσεις από κοινού (νομική επιμέλεια), πρέπει να αποτελεί τεκμήριο, εκτός εάν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για να μην γίνει αυτό. Αλλά σημειώστε τον όρο “μεγάλες αποφάσεις”. Η κοινή νομική επιμέλεια δεν σημαίνει ότι οι γονείς μπορούν να μαντέψουν ο ένας τι σκέφτεται ο άλλος συνεχώς (χρειάζεται η διαρκής επιζήμια επαφή).
Τέλος, ένας μικρός πρόλογος για το γιατί μου αρέσει η συνεπιμέλεια θεωρητικά. Τα παιδιά έχουν δύο γονείς. Τα περισσότερα παιδιά θέλουν να έχουν σχέση και με τους δύο γονείς τους μετά από χωρισμό και οι περισσότεροι διαζευγμένοι γονείς θέλουν σχέσεις με τα παιδιά τους. Οι οικογενειακές σχέσεις μπορούν και συνεχίζονται παρά τις πολλές αναταραχές του διαζυγίου. Το παλιό μοντέλο διαζυγίου ως οικογενειακή διαμάχη, όπου μόνο ένας γονέας μεγαλώνει και «κατέχει» τα παιδιά είναι, επίσης, το παλιό μοντέλο. Οι διαζευγμένοι γονείς μπορούν να είναι γονείς ακόμα κι αν δεν είναι πλέον εραστές.
(Αυτά όσον αφορά τη θεωρία).
Όμως η συνεπιμέλεια είναι η καλύτερη και η χειρότερη ρύθμιση για τα παιδιά. Είναι το καλύτερο όταν οι γονείς μπορούν να συνεργαστούν αρκετά για να ασκήσουν την συνεπιμέλεια για τα παιδιά.
Είναι το χειρότερο όταν η συνεπιμέλεια αφήνει τα παιδιά στη μέση μιας πολεμικής ζώνης. Η καλύτερη έρευνα υποστηρίζει αυτό το συμπέρασμα. Σε διαζύγια χαμηλών ή ελεγχόμενων συγκρούσεων, τα παιδιά έχουν καλύτερη απόδοση στη συνεπιμέλεια από ό,τι στην επιμέλεια του ενός γονέα. Σε διαζύγια υψηλών συγκρούσεων, τα παιδιά με την συνεπιμέλεια από ό τι σε άλλες ρυθμίσεις. Βεβαίως, η υπάρχουσα έρευνα είναι ατελής και πολύ δύσκολο να γίνει. Αλλά αυτό το «καλύτερο και χειρότερο» συμπέρασμα θεωρείται επίσης από έμπειρους επαγγελματίες και έχει καλή λογική.
Όμως η συνεπιμέλεια είναι ένας άσχημος συμβιβασμός για την αμφισβήτηση των γονέων. Γιατί; Επειδή η συνεπιμέλεια είναι η καλύτερη και χειρότερη ρύθμιση για τα παιδιά και είναι σίγουρα το χειρότερο όταν οι γονείς καταλήγουν στο δικαστήριο (επειδή οι γονείς, εξ ορισμού, δεν συνεργάζονται). Για τους δικαστές, αυτό σημαίνει ότι η κοινή σωματική επιμέλεια μπορεί να φαίνεται σαν ένα δίκαιο μέσο έδαφος, αλλά αυτή είναι μια ψευδαίσθηση που κρατά τα παιδιά παγιδευμένα στη μέση. Για τους γονείς που το θέλουν, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσπαθήσετε να εφαρμόσετε την συνεπιμέλεια με τον άλλο γονέα των παιδιών σας, επειδή οι σοφοί δικαστές γνωρίζουν ήδη ότι είναι ένας άσχημος συμβιβασμός για τα παιδιά σε διαζύγια υψηλής σύγκρουσης (βλέπε Πλαγάκος, Πρόεδρος Πρωτοδικών).
Όμως, η συνεπιμέλεια χρησιμοποιείται εσφαλμένα και για τη μείωση των πληρωμών διατροφής παιδιών. Στην πατρίδα μου, στη Βιρτζίνια, για παράδειγμα, τα προγράμματα διατροφής παιδιών ορίζουν ότι η κοινή φυσική επιμέλεια έχει 90 διανυκτερεύσεις ετησίως με το παιδί σας (με σκοπό τον υπολογισμό των μειωμένων πληρωμών υποστήριξης παιδιών). Είναι πραγματικά εκπληκτικό πόσοι γονείς επιμένουν ότι χρειάζονται 90 διανυκτερεύσεις με τα παιδιά τους. (Ο μαγικός αριθμός διαφέρει από πολιτεία σε πολιτεία, και το ίδιο κάνουν και οι απαιτήσεις πολλών γονέων.) Εάν θέλετε πραγματικά 90, ή περισσότερες διανυκτερεύσεις με τα παιδιά σας, ας μιλήσουμε. Αν θέλετε πραγματικά να πληρώσετε λιγότερη διατροφή για τα παιδιά, λυπάμαι, αλλά η ανατροφή των παιδιών είναι δαπανηρή.
Όμως, η συνεπιμέλεια (και το μοντέλο των δύο κατοικιών για το παιδί), απαιτεί πολύ υλικοτεχνικό συντονισμό. Τα παιδιά ξεχνούν τα πράγματά τους στο σπίτι του ενός ή του άλλου γονέα. Να είστε προετοιμασμένοι να οδηγήσετε μπάλες ποδοσφαίρου ή το tuba ή το αντιβιοτικό στο σπίτι του πρώην σας. Να είστε προετοιμασμένοι να επικοινωνείτε τακτικά με τον άλλο γονέα των παιδιών σας. Τι θα έλεγες? Όχι για τα δικά σας πράγματα. Σχετικά με τα πράγματα των παιδιών σας. Εργασία για το σπίτι. Σχέδια Σαββατοκύριακου. Πειθαρχία. Πράγματα σαν αυτό.
Όμως, η συνεπιμέλεια είναι λιγότερο σταθερή με την πάροδο του χρόνου από τη μοναδική φυσική επιμέλεια. Πολλές μελέτες το δείχνουν αυτό. Και αυτό δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα. Οι ανάγκες και οι επιθυμίες των παιδιών αλλάζουν. Το ίδιο κάνουν και οι ανάγκες και οι επιθυμίες των γονέων. Οι άνθρωποι κινούνται. Νέοι σύντροφοι συμμετέχουν. Οι αλλαγές μπορούν να έχουν πολύ νόημα και οι αλλαγές μπορούν να κάνουν τα πράγματα να λειτουργούν καλύτερα.
Ωστόσο, η συνεπιμέλεια λειτουργεί προφανώς μόνο για μια μειονότητα οικογενειών. Σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, ίσως το 10 τοις εκατό των παιδιών από διαζευγμένες οικογένειες ζουν πραγματικά σε κοινή φυσική επιμέλεια. (Δεν υπάρχει πραγματικά μεγάλη έρευνα εδώ, αλλά ακόμη και οι υψηλότερες εκτιμήσεις που έχω δει δεν είναι πολύ μεγαλύτερες). Γιατί ο αριθμός είναι μικρός σε σύγκριση με τον αριθμό των συζητήσεων για την συνεπιμέλεια; Νομίζω ότι είναι για όλους τους λόγους που έχω συζητήσει. Η συνεπιμέλεια είναι σίγουρα μια επιλογή που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Είναι η προτιμώμενη επιλογή μου για τους γονείς που μπορούν να συνεργαστούν (το 10%). Αλλά είναι μόνο μία από τις πολλές επιλογές που μπορούν να λειτουργήσουν για διαζευγμένους γονείς και για παιδιά.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε, ότι στατιστικά, στο 10% των διαζυγίων, που είναι τα ήπια διαζύγια με μικρά παιδιά, θα μπορούσε να εφαρμοστεί η συνεπιμέλεια και ο τρέχων νόμος προβλέπει αυτή τη δυνατότητα, εφόσον ζητηθεί από το δικαστήριο.
Στο 90% όμως των διαζυγίων με ανήλικα παιδιά, ο καθηγητής Robert Emery, συμφωνεί με την άποψη του Προέδρου Πρωτοδικών κ. Πλαγάκο, για το ότι η διά νόμου και εκ των προτέρων υποχρεωτική συνεπιμέλεια, θα έβαζε τα παιδιά στο μέσον μιας εφιαλτικής εμπόλεμης ζώνης και δεν θα ήταν προς το συμφέρον τους να βλέπουν τους γονείς τους να εκδηλώνουν απόλυτη εχθρότητα ο ένας απέναντι στον άλλον τη στιγμή που αυτά τους αγαπούν και τους δύο και καλούνται να πάρουν θέση στη διαμάχη αυτή.
Επομένως η συνεπιμέλεια τέκνων, δεν μπορεί να δίνεται δια νόμου οριζόντια σε όλους, παρά μόνον σε όσους την ζητούν από κοινού, αφού αν δοθεί υποχρεωτικά δια νόμου, το παιδί θα τρέχει από τον ένα ψυχίατρο στον άλλο, ίσως μάλιστα και γι΄ αυτό προβλέπουν στις διάφορες προτεινόμενες εκδόσεις του σχετικού νομοσχεδίου, υποχρεωτική συμμετοχή ψυχιάτρων σε κάθε διαζύγιο. Όλοι στα κέντρα ψυχικής υγείας υποχρεωτικά.
Όπως το βλέπουμε μάλιστα, ίσως το αποτέλεσμα αυτού του καταστροφικού αυτού νόμου, θα είναι η εκπαίδευση των νέων στο να αποφεύγουν το να κάνουν παιδιά.